Η κυβέρνηση καταδιώκει τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά με το νέο πτωχευτικό δίκαιο

Με τα δύο σχέδια νόμου που τέθηκαν σε δημόσια διαβούλευση, η κυβέρνηση δείχνει ότι όχι μόνο δεν επιθυμεί να προστατεύσει τα υπερχρεωμένα φυσικά πρόσωπα, αλλά αντίθετα να τα καταδιώξει και να τα εκδικηθεί. Πιο συγκεκριμένα, το ένα σχέδιο νόμου αφορά τη θέσπιση Κώδικα Διευθέτησης Οφειλών και Παροχής Δεύτερης Ευκαιρίας, γνωστού και ως “νέου Πτωχευτικού” και το άλλο την “επιτάχυνση εκδίκασης εκκρεμών υποθέσεων του ν. 3869/2010”.

Το νέο πτωχευτικό δίκαιο βάζει ταφόπλακα στην προστασία της κύριας κατοικίας

Με το σχέδιο νόμου για το νέο πτωχευτικό δίκαιο επιχειρείται καταρχάς η εναρμόνιση του Πτωχευτικού Κώδικα με τις σχετικές οδηγίες της ΕΕ για την αφερεγγυότητα των επιχειρήσεων. Ωστόσο, αφού ψηφιστεί, δε θα μείνει στην ιστορία ως ο νόμος που εκσυγχρόνισε το πτωχευτικό δίκαιο της ελληνικής έννομης τάξης. Αντίθετα, οι περισσότεροι θα τον θυμούνται ως το νόμο που κατάργησε το νόμο Κατσέλη και εξίσωσε την πτώχευση των επιχειρήσεων με την πτώχευση των φυσικών προσώπων. Η ΕΚΠΟΙΖΩ και η ΠΟMΕΚ “Η Παρέμβαση” εκφράζουν την πλήρη αντίθεσή τους με το σύνολο των διατάξεων του σχεδίου που αφορούν τα υπερχρεωμένα φυσικά πρόσωπα, για τους παρακάτω βασικούς λόγους.

1. Με την κατάργηση του νόμου Κατσέλη, τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά δεν εντάσσονται πλέον σε μια ξεχωριστή διαδικασία δικαστικής ρύθμισης χρεών, αλλά ταυτίζονται με τις πολύ μικρές επιχειρήσεις και εντάσσονται στην διαδικασία του άρθρου 99, που δεν είναι παρά η πτωχευτική διαδικασία των επιχειρήσεων, με κάποιες απλουστεύσεις. Ωστόσο, ούτε οι λόγοι που οδηγούν ένα νοικοκυριό σε υπερχρέωση είναι οι ίδιοι με μια επιχείρηση, ούτε οι ανάγκες του και τα οικονομικά και κοινωνικά διακυβεύματα. Οι έμποροι αναλαμβάνουν επιχειρηματικά ρίσκα, οφείλουν όχι μόνο σε τράπεζες αλλά και σε εργαζόμενους, προμηθευτές κτλ., ενώ αντίθετα τα νοικοκυριά συνήθως βασίζουν τις ελπίδες τους για μια καλύτερη ζωή στην προσδοκία ότι θα εξυπηρετήσουν τα τραπεζικά τους χρέη. Στις αφερέγγυες επιχειρήσεις προτάσσεται η συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών τους, ενώ αντίθετα στην περίπτωση των υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων η ρύθμιση των χρεών τους και η προστασία της κύριας κατοικίας συνιστούν υποχρεώσεις της Πολιτείας στο πλαίσιο του κοινωνικού κράτους δικαίου.
   Για το λόγο αυτό, στα περισσότερα ευρωπαϊκά δίκαια αφερεγγυότητας προβλέπονται ειδικές διαδικασίες δικαστικής ρύθμισης χρεών για τα φυσικά πρόσωπα, που διακρίνονται από τις λοιπές διαδικασίες για τις επιχειρήσεις. Οι συντάκτες του σχεδίου αυτού διαγράφουν με μία πρόταση όχι μόνο το νόμο Κατσέλη αλλά και τις αρχές του νομικού πολιτισμού που εξυπηρετούσε ως νομοθέτημα. Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι η μέγιστη συλλογική ικανοποίηση των τραπεζών και όχι η προστασία των συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων των οφειλετών.
2. Απόρροια των αρχών που αναφέρθηκαν παραπάνω και πρέπει να σέβεται ένα σύγχρονο δίκαιο ιδιωτικής αφερεγγυότητας είναι ότι η ρύθμιση των χρεών με το νόμο Κατσέλη είναι ένα δικαίωμα του οφειλέτη. Μόνο εκείνος μπορεί να ζητήσει να ενταχθεί στη διαδικασία και να υποστεί τις δοκιμασίες που αυτή προβλέπει. Αντίθετα, σύμφωνα με το σχέδιο νόμου, την πτώχευση του φυσικού προσώπου μπορεί να τη ζητήσουν και οι πιστωτές του. Έτσι, τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά θα κινδυνεύουν να εμπλακούν σε μια πολύπλοκη και δαπανηρή διαδικασία ακόμα και αν δεν το επιθυμούν, καθώς και να υποστούν το στίγμα της κατηγοριοποίησης τους ως πτωχευμένων στο νέο Ηλεκτρονικό Μητρώο Φερεγγυότητας.
3. Η προστασία της κύριας κατοικίας, ως συνταγματική επιταγή, αποτελούσε για τον καλόπιστο οφειλέτη απόλυτο δικαίωμα που μπορούσε να ασκήσει μέσα από τις διατάξεις του νόμου Κατσέλη. Η ρύθμιση του “νέου πτωχευτικού” συνιστά στην ουσία μια ελεημοσύνη της πολιτείας στα πολύ φτωχά νοικοκυριά, προκειμένου να μη βρεθούν χωρίς στέγη στο άμεσα μέλλον, αλλά λίγο αργότερα. Πιο συγκεκριμένα, μόνο πολύ φτωχοί οφειλέτες θα μπορούν να ζητήσουν να αγοραστεί η κύρια κατοικία τους από έναν ιδιωτικό φορέα, στον οποίο θα καταβάλλουν μισθώματα για 12 έτη με δικαίωμα επαναγοράς στην αξία που θα έχει το ακίνητο όταν ασκήσουν το σχετικό δικαίωμα. Δεκάδες κρίσιμα στοιχεία των σχετικών διατάξεων είτε μένουν αρρύθμιστα είτε παραπέμπεται να ρυθμιστούν στο μέλλον από υπουργική απόφαση. Υπό τις προϋποθέσεις που τίθενται στην υπό διαβούλευση διάταξη και τις αμέτρητες ασάφειες που τη χαρακτηρίζουν, δεν δικαιούται να είναι κανείς αισιόδοξος για την προστασία της κύριας κατοικίας στην Ελλάδα.

Το νομοσχέδιο για την επιτάχυνση των υποθέσεων του Ν.3869/2010 παραβιάζει απροκάλυπτα τις επιταγές της ΕΣΔΑ

Είναι τουλάχιστον οξύμωρο το σχετικό κεφάλαιο του νομοσχεδίου να φέρει τον τίτλο “Ρυθμίσεις για την επιτάχυνση εκδίκασης εκκρεμών υποθέσεων του ν. 3869/2010 σύμφωνα με τις επιταγές του άρθρου 6 § 1 ΕΣΔΑ ως προς την εύλογη διάρκεια της πολιτικής δίκης”, όταν το μόνο που καταφέρνει είναι η παραβίαση των σχετικών διατάξεων της ΕΣΔΑ.

Πιο συγκεκριμένα, με τις υπό διαβούλευση διατάξεις επιχειρείται η δήθεν επιτακτική επίσπευση της συζήτησης των αιτήσεων ρύθμισης οφειλών του Ν.3869/2010, οι οποίες εκκρεμούν ενώπιον των πρωτοβάθμιων δικαστηρίων και έχουν προσδιορισθεί σε δικάσιμο μετά τις 15.6.2021. Στην πραγματικότητα όμως, το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα δεν αποτελεί παρά μόνο το πρόσχημα, με το οποίο θα ικανοποιηθούν για ακόμα μια φορά οι απαιτήσεις των τραπεζικών ιδρυμάτων.

Το νομοσχέδιο αυτό:

• παραβλέπει ότι οι καθυστερήσεις στην εκδίκαση των υποθέσεων του Ν.3869/2010 δεν οφείλονται στους οφειλέτες αλλά στην ανεπάρκεια υποδομών και ανθρώπινων πόρων,
• επεμβαίνει απροκάλυπτα στην άσκηση της δικαστικής εξουσίας,
• επιχειρεί μέσω των διατάξεων του να παγιώσει και να επιβάλλει το αφήγημα του “στρατηγικού κακοπληρωτή”,
• περιορίζει και καταργεί συνταγματικά και θεμελιώδη δικονομικά δικαιώματα των διαδίκων και
• αντί να αντιμετωπίσει την ανεπάρκεια της Δικαιοσύνης σε πόρους και υποδομές, την επιβαρύνει ακόμα περισσότερο και ταυτόχρονα επιβάλλει στους οφειλέτες την υποχρέωση να αναλωθούν σε έναν ανούσιο και δαπανηρό αγώνα δρόμου, προκειμένου να τηρήσουν τις ασφυκτικές προθεσμίες που προβλέπονται.

Αν μάλιστα ο οφειλέτης δεν προλάβει να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες μέσα στις προθεσμίες αυτές, τίθεται αυτοδίκαια, χωρίς δικαστική κρίση, εκτός του Ν.3869/2010, την ίδια στιγμή που το νέο νομοθετικό πλαίσιο δεν προβλέπει καμία προστασία της κύριας κατοικίας. Είναι σαφές ότι για τους συντάκτες του σχεδίου νόμου, οι οφειλέτες που περιμένουν την εκδίκαση της αίτησής τους δεν είναι παρά ένα βαρίδι που πρέπει να ξεφορτωθούν.

Για τους λόγους αυτούς, η ΕΚΠΟΙΖΩ και η ΠΟΜΕΚ  “Η Παρέμβαση” καλούν την κυβέρνηση να αποσύρει άμεσα τις διατάξεις για την επιτάχυνση εκδίκασης υποθέσεων του Ν. 3869/2010 και να λάβει μέτρα για την ουσιαστική ενίσχυση των Ειρηνοδικείων όλης της χώρας, ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στο φόρτο των υποθέσεων.